Nhắc tới Múa rối nước (hay còn được gọi là trò rối nước), người ta nghĩ tới ngay một bộ môn nghệ thuật văn hóa dân gian truyền thống mang đậm dấu ấn của nền văn minh nông nghiệp lúa nước, gắn liền với nền văn hóa Đại Việt. Không chỉ đơn thuần là điều khiển con rối trên mặt nước, loại hình này là sự kết hợp của ca, múa, nhạc, tích, diễn, hề cùng những hiệu ứng âm thanh, ánh sáng, khói, lời giáo trò, câu thoại qua lại, dàn nhạc,.... tất cả tạo thành tiết mục múa rối đặc sắc, sống động, chân thực và giàu cảm xúc.

Thông qua các ghi chép trên bia tháp Sùng Thiện Diên Linh năm 1121, thì vào thời nhà Lý, múa rối nước đã phổ biến ở nước ta. Nhìn lại một quãng thời gian dài tồn tại cũng như phát triển, múa rối nước càng ngày càng được hoàn thiện hơn, đầu tư và trau chuốt hơn để xứng tầm với danh xưng: một loại hình sân khấu cổ truyền độc đáo của Việt Nam. Trải qua bao thế hệ, nghệ thuật múa rối nước vẫn luôn là kết tinh của sự tài hoa, khéo léo, thông minh của người nghệ nhân. Những năm trở lại đây, sân khấu múa rối được đầu tư hơn, đặc biệt là ở khâu hiệu ứng.

Đâu phải ngẫu nhiên mà múa rối nước trở thành một nét văn hóa gian dân độc đáo của người Việt. Điều thú vị của bộ môn nghệ thuật này được thể hiện một cách rõ ràng ngay từ tên gọi “Múa rối nước” - lấy nước làm sân khấu để biểu diễn. Mặt nước, mặt hồ, ao vừa là sân khấu, bối cảnh, vừa là nhân vật bổ trợ cho những con rối biểu diễn dưới sự điều khiển vô cùng khéo léo của những người nghệ nhân. Nếu phần trên là sân khấu thì phần dưới mặt nước chính là hệ thống máy, sào, dây được kết nối với buồng trò.

Sân khấu rối nước là khoảng trống trước mặt buồng trò thường được trang bị cờ, quạt, voi, lọng, cổng, hàng mã… Những con rối thường được làm bằng gỗ sung vì đặc tính nhẹ giúp con rối nổi trên mặt nước. Quá trình đục cốt, đẽo, gọt giũa, đánh bóng rồi trang trí đều được người nghệ nhân chú trọng bởi từng con rối - nhân vật đều có những sắc màu tính cách riêng biệt.

Theo thống kê, có khoảng 30 tiết mục cổ truyền, hàng trăm tiết mục hiện đại được lưu lại trong kho tàng múa rối nước Việt Nam. Nội dung các tiết mục thường xoay quanh tích dân gian, cuộc sống sinh hoạt đời thường của người nông dân như các trò đi bừa, đi cấy, chăn vịt, đấu vật, đua thuyền, bơi chải, chèo tuồng Thị Màu lên chùa… Hay ngày nay, các đề tài trong rối nước được khai thác phong phú hơn, mở rộng hơn như nói về sản xuất, chiến đấu,.... đồng thời được đầu tư công phu, hoành tráng khi có sự góp mặt của các kỹ xảo sân khấu hiện đại.

Một buổi biểu diễn rối nước hoàn chỉnh là sự kết hợp của nhiều nghệ nhân, nào nghệ nhân sáng tác tích trò, nào nghệ nhân làm quân rối, nào nghệ nhân điều khiển con rối, nào nghệ nhân hát xướng. Dù ở vị trí nào cũng đòi hỏi kỹ năng và sự nhiệt huyết, đam mê, đồng lòng của mỗi cá nhân trong tập thể.

Bên cạnh đó, âm thanh trong múa rối nước cũng đóng vai trò quan trọng: lời ca, tiếng trống, pháo thăng thiên, mõ, tù và, pháo mở cờ,... góp phần làm tiết mục múa rối chân thực hơn, sống động hơn.

Lưu ý:

Được thành lập năm 1969, Nhà hát Múa Rối Nước Thăng Long là một trong những tọa độ trải nghiệm loại hình nghệ thuật múa rối nước đặc sắc này. Các tiết mục chính ở Nhà hát như sinh hoạt đời thường (làm nông, câu ếch, cáo bắt vịt,..), Lễ hội (múa rồng, múa sư tử, rước kiệu,..), cổ tích.

Địa chỉ: 57B Đinh Tiên Hoàng, Lý Thái Tổ, Thành Phố Hà Nội.

Thời gian:

Giá vé:

Nhà hát múa rối Việt Nam là trung tâm nghệ thuật múa rối lớn nhất của Việt Nam. Nơi đây có bề dày lịch sử hình thành trên 60 năm xây dựng và phát triển. Đồng thời Nhà hát cũng là nơi hội tụ của các nhà nghiên cứu, hoạ sĩ tạo hình, tác giả, đạo diễn, trang trí mỹ thuật, nghệ sĩ biểu diễn múa rối hàng đầu nước ta.

Múa rối nước Bông Sen là địa điểm quy tụ được nhiều nghệ nhân, nghệ sĩ có nhiều kinh nghiệm biểu diễn đến từ các vùng miền múa rối truyền thống trên cả nước.

"Từ điển" múa rối:

Tác giả: Nguyễn Thị Kim Chi
*Bài viết tham gia chương trình Traveloka Golocal

Traveloka Golocal là chương trình viết blog giới thiệu những địa điểm đẹp trên khắp đất nước Việt Nam, thuộc khuôn khổ chương trình Traveloka Go & Share. Đây là cơ hội tuyệt vời để quảng bá du lịch địa phương đến mọi người. Với mỗi bài viết đạt yêu cầu bạn sẽ nhận ngay 800.000 VND và cơ hội làm Cộng tác viên với Traveloka. Thông tin chi tiết về chương trình xem tại: https://trv.lk/golocal