Nghệ An không phải là vùng đất gắn liền với những nhà thờ nổi tiếng, nhưng không vì thế mà nơi đây thiếu vắng những ngôi thánh đường đặc biệt. Hôm nay, hãy cùng mình khám phá hai ngôi thánh đường rất đặc biệt tại Nghệ An nhé.

Giáo xứ Bảo Nham toạ lạc tại xóm Tràm, xã Bảo Thành, huyện Yên Thành. Được thành lập vào năm 1887, Bảo Nham là một trong những giáo xứ được thành lập sớm nhất trong giáo phận Vinh.

Người Bảo Nham đã trải qua nhiều biến cố thăng trầm trải dài lịch sử của mình. Những dấu ấn lịch sử đó vẫn còn lưu giữ bằng hai công trình kiến trúc tuyệt đẹp là ngôi nhà thờ đá độc đáo của Việt Nam và Lèn đá Lộ Đức Bảo Nham.

Từ ngã ba Diễn Châu đi lên theo quốc lộ 7 đến quá lèn Hai Vai, nhìn thẳng về phía trước, ta thấy sừng sững một ngọn đồi, trên đó có một ngôi thánh đường hơn trăm tuổi với ngọn tháp vút cao lên giữa trời xanh. Đó là nhà thờ đá Bảo Nham. Đi tiếp khoảng 8km nữa, ta sẽ tới nhà thờ.

Nhà thờ đá Bảo Nham là một công trình xây dựng theo lối kiến trúc Gothic. Đây là một trong những nhà thờ đá cổ kính, tráng lệ nhất tại Việt Nam lúc bấy giờ. Nhà thờ được xây dựng trong quãng thời gian 16 năm (từ năm 1888 đến 1904) và khánh thành vào ngày 06/5/1901.

Nhà thờ có chiều dài 33m, chiều rộng 14m, được xây dựng trên một ngọn đồi thấp. Nếu so sánh với những nhà thờ đồ sộ ở Việt Nam, nhà thờ Bảo Nham có phần nhỏ bé, nhưng nếu chỉ tính riêng các nhà thờ bằng đá, thì đây là ngôi nhà thờ thuộc loại lớn

Vật liệu để xây nhà thờ được làm hoàn toàn bằng đá với những đường nét chạm khắc tinh xảo. Đá được lấy từ Bỉm Sơn, Thanh Hóa, được đục nhẵn theo một thiết kế chặt chẽ. Phần thi công do các tay thợ lành nghề của Thanh Hoá và Phát Diệm thực hiện.

Tháp chuông nhà thờ cao 27m. Nhà thờ được xây dựng trên một ngọn đồi, nên tháp chuông đã cao trông lại càng cao thêm. Dưới chân tượng thánh giá chót vót trên đỉnh tháp cao là một con gà trắng bằng hợp kim, có thể quay theo chiều gió.

Trong tháp có 3 quả chuông, quả lớn nhất treo dưới cùng nặng 600kg, quả thứ hai nặng 300kg, và quả thứ ba treo trên cùng nặng 186kg. Những ngày lễ lớn, tiếng của ba quả chuông có âm Sol, Si, Rê ngân vang giữa không trung như lời kinh nguyện sốt sắng của người dân giáo xứ.

Ngoài tháp chính, nhà thờ có 30 tháp nhỏ chạy quanh mái, tất cả cũng hoàn toàn bằng đá. Phần cổng nhà thờ cũng có điểm rất đặc biệt với hai con sư tử đặt trước cổng nặng 3-4 tấn, được chạm khắc tỉ mỉ từ hai tảng đá nguyên khối.

Bên trong nhà thờ, lối kiến trúc Gothic đặc trưng được thể hiện qua các mái vòm. Giữa cung thánh có một bàn thờ bằng đá nguyên khối dài 2,2m, rộng 0,9m. Toàn bộ cột của nhà thờ cũng được làm bằng đá, có những cột làm liền từ dưới lên trên dài 5m, đường kính 1,3m.

Vì làm hoàn toàn bằng đá, nên bên trong nhà thờ rất mát, đặc biệt vào những ngày hè. Đây cũng là nhờ thờ được đánh giá là có mức độ thẩm âm tốt so với các nhà thờ khác ở Việt Nam.

Thân và cung thánh nhà thờ có tổng cộng 24 ô kính vừa có chức năng lấy sáng vừa để trang trí. Nguyên bản các tấm kính đặt sản xuất tại một hãng công nghiệp lớn của Toulouse (Pháp). Đáng tiếc, chiến tranh đã tàn phá các tấm kính, hầu hết đã bị hư hại. Mãi tới năm 2010, giáo xứ mới tìm được và thay thế các tấm kính hỏng bằng loại kính khác.

Thánh đường đá Bảo Nham đặc sắc, nhưng lịch sử hình thành ngôi thánh đường này cũng ly kỳ không kém. Công trình này là nơi ghi dấu ấn đặc biệt về một biến cố đau thương, một thời kỳ tang thương của con cái Bảo Nham.

Theo sử sách ghi lại, vào thời kỳ Văn Thân, năm 1885, người dân nơi đây bị bách hại và phải trốn lên lèn đá. Trong thời điểm thập tử nhất sinh, họ đã được Đức Mẹ cứu giúp.

Sau đó, để tỏ lòng biết ơn đối với Đức Mẹ, thừa sai Adolphe Klingle (cha Thông) đã cho xây dựng ngôi thánh đường hoàn toàn bằng đá, mô phỏng theo nhà thờ Đức Mẹ Lộ Đức (Lourdes) bên Pháp.

Cũng từ sự kiện năm 1885, lèn đá đã trở thành một nơi đặc biệt quan trọng và có ý nghĩa với đời sống của người dân giáo xứ. Tới năm 1950, Lèn đá Lộ Đức Bảo Nham chính thức được khánh thành sau bốn năm xây dựng, và dần trở thành Trung tâm hành hương của giáo phận Vinh như ngày nay.

Lèn đá cách nhà thờ khoảng 200m, chiều cao tính từ mặt đất tới đỉnh là 40m. Tại lèn đá, người ta làm 171 bậc để lên tới đỉnh.Dọc đường đi là 14 chặng đàng Thánh giá đặt rải rác lối đi cùng với một số tượng khác. Hang đá ngày trước người dân lánh nạn cũng được tôn tạo, trở thành một ngôi nhà nguyện có một không hai trong miền.

Nhà thờ đá Bảo Nham và núi đá Lộ Đức Bảo Nham không chỉ là một trung tâm hành hương, mà còn là một di tích văn hoá, tôn giáo đặc sắc của Nghệ An. Ở đây luôn mở cửa để đón tất cả mọi người tới ghé thăm.

Chia tay Bảo Nham, chúng ta theo quốc lộ 1A, hướng ra phía Bắc để tới với nhà thờ giáo xứ Phú Yên.

Nằm lặng lẽ bên dòng sông Mai Giang, Phú Yên là một giáo xứ có lịch sử thăng trầm và phát triển trải dài gần 200 năm. Một mảnh đất được tạo nên bởi những ngư dân bình dị, từ những đồng muối trắng của nhiều hộ gia đình vốn đã gắn với diêm nghiệp từ lâu.

Giáo xứ Phú Yên tọa lạc tại xóm Tân An, xã An Hoà, huyện Quỳnh Lưu. Để tới giáo xứ, từ ngã tư Giát trên quốc lộ 1A, bạn rẽ vào tỉnh lộ 537B để đi xuống vùng biển. Đi gần tới cuối đường, bạn sẽ gặp nhà thờ giáo xứ Phú Yên.

Phú Yên hay tên gọi trước đây là Tân Yên, với ý nghĩa tên gọi là mảnh đất trù phú và bình yên (hay mảnh đất mang lại bình yên mới), trước đây là một bãi bồi hoang sơ nằm giữa sông Mai Giang.

Trải qua biến động thời cuộc, người dân từ nhiều nơi đã đến đây để sinh sống và từ đó có giáo xứ như ngày nay. Đến nay, ở đây không còn là bãi bồi giữa sông mà đã được kết nối với khu vực xung quanh bằng hệ thống đê điều.

Ngay từ đầu đường dẫn vào giáo xứ, từ xa bạn có thể bắt gặp ngay ngôi thánh đường nổi bật giữa làng quê thanh bình. Ngôi thánh đường được khởi công vào năm 1934, hoàn thành năm 1937 và khánh thành một năm sau đó. Đây được xem là thành quả lớn đầu tiên của giáo xứ kể từ khi thành lập, một công trình bề thế, được xếp vào tốp đầu trong giáo phận Vinh thời bấy giờ về cả quy mô và kiến trúc.

Ngôi thánh đường có chiều dài 46,5m, rộng 13,5m, tháp chuông cao 37m, được xây dựng theo lối kiến trúc Gothic (một trong những phong cách kiến trúc nhà thờ phổ biến), nhưng đã được đơn giản hoá để phù hợp với khả năng tài chính và kỹ thuật xây dựng thời bấy giờ của giáo xứ.

Phần kiến trúc bên ngoài của nhà thờ nổi bật với mái ngói đỏ nổi bật và tháp chuông cao vút, như thể hiện cho đức tin kiên cường của người dân giáo xứ sau bao biến động đã trải qua suốt dòng chảy lịch sử của giáo xứ. Phần tiền đường có dòng chữ bằng tiếng La Tinh, ghi rõ thời gian xây dựng nhà thờ.

Các đường nét trang trí tinh giản từ bên ngoài tới bên trong nhà thờ, không cầu kỳ nhưng hài hoà và “không lỗi thời” dù đã được xây dựng gần 100 năm. Mọi chi tiết đều được xử lý tỉ mỉ và cân đối, mang đến sự “dễ chịu” từ những cái nhìn đầu tiên cho bất kỳ ai khi đặt chân đến.

Các bức tượng trong nhà thờ nổi bật nhờ bàn tay tài hoa của các thợ điêu khắc tới từ vùng Bắc Bộ, được thuê về để tạo tác nên những bức tượng rất có hồn.

Đặc điểm không thể thiếu trong lối kiến trúc Gothic là các mái vòm và ô kính. Mái vòm trong nhà thờ được xử lý cách đơn giản nhưng tinh tế, vừa để đảm bảo thẩm mỹ vừa để phù hợp về mặt chi phí.

Các ô kính màu cũng được xử lý với mục đích tương tự, giúp ngôi thánh đường “nhẹ nhàng” về mặt kiến trúc nhưng vẫn đảm bảo được khả năng chiếu sáng tự nhiên.

Có nhiều điều đặc biệt về ngôi thánh đường này, nhưng nổi bật nhất phải kể đến yếu tố con người khi xây dựng nhà thờ.

Đây là công trình do một linh mục (là một người con của giáo xứ) thiết kế, dù chưa trải qua bất kỳ lớp học nào về kiến trúc, xây dựng. Mặc cho công trình do một người không chuyên thiết kế, cho tới nay công trình vẫn rất kiên cố, chưa hề có bất kỳ vết nứt nào ảnh hưởng tới nhà thờ, dù bị đánh bom (nhưng may mắn quả bom lệch khoảng 20m so với nhà thờ) và nền đất vốn dĩ khá yếu vì đây chỉ là một bãi bồi.

Chi phí xây dựng nhà thờ hết 700.000 đồng Đông Dương, một số tiền rất lớn thời bấy giờ, và chi phí này hoàn toàn là sự cố gắng và đóng góp của mọi người trong giáo xứ. Điều đó thể hiện một tinh thần đoàn kết và cố gắng mãnh liệt của mọi người trong xóm đạo nhỏ nhắn với chỉ hơn 1.200 người.

Nằm ở một vị trí khá “khuất”, nhưng nhà thờ vẫn thu hút nhiều du khách mỗi khi đi qua đây, đặc biệt với khách nước ngoài. Hầu như vị khách nước ngoài nào khi đi qua đây đều ghé vào để tham quan và tìm hiểu về nhà thờ. Vì thế, nhà thờ mở cửa cả ngày, vừa để người dân trong giáo xứ tới đọc kinh, vừa để đáp ứng nhu cầu của khách thập phương.

Cả hai nhà thờ giáo xứ Bảo Nham và Phú Yên đều có giá trị về mặt kiến trúc, nghệ thuật và tôn giáo, vì thế, từ lâu hai ngôi thánh đường này đã được xem như hai nhà thờ di sản và có vị trí đặc biệt trong lịch sử của giáo phận Vinh.

Nếu có dịp, hãy dừng lại một chút để ghé vào hai ngôi thánh đường này nhé. Dù không đồ sộ, không lộng lẫy nhưng những dấu ấn gắn liền với hai nơi này sẽ đủ sức giữ chân những ai yêu khám phá, tìm tòi những điều mới mẻ.

Tác giả: Nguyễn Văn Huỳnh

*Bài viết tham gia chương trình Traveloka Golocal

Traveloka Golocal là chương trình viết blog giới thiệu những địa điểm đẹp trên khắp đất nước Việt Nam, thuộc khuôn khổ chương trình Traveloka Go & Share. Đây là cơ hội tuyệt vời để quảng bá du lịch địa phương đến mọi người. Với mỗi bài viết đạt yêu cầu bạn sẽ nhận ngay 800.000 VND và cơ hội làm Cộng tác viên với Traveloka. Thông tin chi tiết về chương trình xem tại:https://trv.lk/golocal