Nhắc đến du lịch Bát Tràng, người dân Hà Thành hay xứ xa đều biết về ngôi làng nức tiếng cả 5 thế kỷ nay gìn giữ tinh hoa gốm Việt. Nếu bạn đang loay hoay chưa biết tặng “người ấy” của mình thứ gì trong dịp đặc biệt sắp tới, hãy đến học làm gốm nhé, bạn sẽ có một món quà có 1-0-2 mà không hề khó như bạn tưởng đâu. Người Bát Tràng thổi hồn còn mình đã học thổi “tình” vào gốm đấy.

Bạn đã bao giờ có cảm giác thích thứ gì đó chỉ vì người yêu mình thích nó chưa? Mình thì có.
Mình hay đến làng gốm Bát Tràng, dù ngôi làng cách xa trung tâm Hà Nội hơn chục cây số, bởi theo mình muốn lựa gốm thì vượt đường xá xa xôi đến nơi giữ tinh hoa gốm Việt là điều xứng đáng. Nhiều lúc nghe thắc mắc từ vài đứa bạn: mày yêu gốm đến thế cơ à? Mình chỉ cười và nghĩ thầm: Là do tao yêu người yêu gốm.

Chả là “anh bạn” của mình yêu nghệ thuật và gốm. Căn phòng nhỏ của bạn ấy bày cơ man là gốm, nào ấm, nào chén, đủ màu, đủ dáng. Chẳng biết tự bao giờ, mình cũng bắt đầu thích thú với những em gốm nhỏ xinh ấy.

Đường đến làng gốm Bát Tràng dễ lắm, đứa con gái như mình chạy xe máy cũng chỉ hết 45 phút từ trung tâm Hà Nội. Đi qua cầu Chương Dương rồi chạy dọc đê sông Hồng tầm 30 phút là các bạn sẽ thấy chiếc biển bự chà bá ghi tên “Làng gốm cổ Bát Tràng”.
Tiện lợi hơn, bạn có thể đi xe buýt miễn phí của Ecopark, “thành phố xanh” nằm ngay liền kề với làng gốm mà không cần phải mảy may tra bản đồ lại được ngắm cảnh dọc đường nên thơ. Bạn có thể bắt xe buýt này ở rất nhiều điểm trong nội thành như Thanh Xuân, Hoàn Kiếm, Đống Đa, Kim Mã, Tây Hồ, Phạm Hùng, Hoàng Quốc Việt.

Trước đây, mình thường chọn du lịch Bát Tràng để lựa gốm tặng bạn ấy vào những dịp đặc biệt. Rồi một lần mình nghĩ rằng, tại sao mình không tự tay làm gốm nhỉ? Như vậy món quà của mình sẽ ý nghĩa hơn rất nhiều lần. Vậy là mình lại xách xe lên và đến làng gốm, quyết tâm học làm thứ khiến chàng “mê” đến thế.
Làng gốm Bát Tràng bây giờ “thoáng” lắm, nhà xưởng không còn khép kín như xưa khi mà cái “nghề kiếm cơm” không được truyền ra ngoài khỏi gia đình dòng tộc. Giờ đây, họ nhiệt tình hướng dẫn cho khách đến xưởng muốn tập nặn gốm và mang sản phẩm chính tay mình làm về làm kỷ niệm nữa. Bên cạnh đó, các tiệm gốm còn mở “sân chơi” cho khách nặn, tô, vẽ gốm thỏa thích cả ngày.
Mỗi lần ngắm nhìn những “em gốm” nhỏ xinh, tỉ mỉ, tinh tế ở Bát Tràng, mình luôn thầm nghĩ chắc hẳn hành trình ra đời của các em ấy phải “gian nan” lắm. Cuối cùng, mình cũng được khám phá hành trình đó.
Chèn video quy trình làm gốm:
https://youtu.be/CdunDD6PGc0

Lúc đầu, ngồi trước bàn xoay làm gốm, trước mặt mình là một khối đất sét và một chậu nước. Mình loay hoay một hồi khiến đất bắn tung tóe lên người đến ngộ. Chị Thủy bảo ai lần đầu làm cũng vậy. Chị Thủy, nghệ nhân làng gốm Bát Tràng cả chục năm nay, đã dành cả buổi sáng để hướng dẫn mình cách nhào nặn gốm.
Sau khi “chỉ giáo” những điều quan trọng khi làm gốm, chị còn giữ tay mình đúng vị trí, làm quen dần với đất sét, nhanh chóng tạo ra hình cơ bản. Điều khiển bàn tay là điều quan trọng nhất trong khâu nặn gốm. Tay phải mềm mại, nhẹ nhàng mới có thể chỉnh gốm theo hình mong muốn. Bởi mới bắt đầu nên mình chọn làm một chiếc cốc đơn giản nhưng đặc biệt ở chỗ, mình “thiết kế” miệng cốc hình trái tim.

Tips: Khi nhào đất sét, bạn phải cho một lượng nước vừa đủ, sao cho khối đất đặc quánh ban đầu trở nên mềm dẻo sẽ dễ nặn hơn. Cần làm ướt tay trước khi nặn để tạo độ trơn, dễ dàng tiếp xúc với gốm khi đang được xoay trên bàn.

Từ những khối đất sét mềm dẻo, qua bàn tay điêu luyện của các nghệ nhân trên bàn gốm tạo hình sinh động, “các em” được đem đi tắm nắng đến mấy ngày. Giờ công nghệ tiến bộ, gốm cũng được hong khô nhanh hơn nhờ những lò nung nhiệt độ cao. Nung gốm phải canh sao cho nhiệt độ vừa đủ, điều chỉnh tăng dần để nước trong gốm bị hút hết mà không bị nứt. Chính nhờ khâu “đốt cháy giai đoạn” này và sự giúp đỡ tận tình của các anh chị ở xưởng gốm, mình đã có sản phẩm đầu tay chỉ trong vòng một buổi sáng.

Tips: Nếu bạn không thực sự vội, hãy để lại và nhờ nhà xưởng phơi nắng, gốm của bạn sẽ “gắn bó” với bạn lâu hơn là nung lấy ngay đấy.

Sau khi các em gốm cứng cáp ra lò, việc chúng mình cần làm là điểm tô sắc màu lên gốm. Việc tô tô vẽ vẽ lên chiếc bình gốm gợi lại cho mình cảnh tượng ngày bé mỗi khi được bố mẹ chở qua hàng tô tượng là lại rú ầm lên vui sướng. Nhà xưởng luôn chuẩn bị đủ các màu cho các bạn thỏa sức sáng tạo. Mình đoán đây sẽ là công đoạn chúng mình tự tin nhất trong các khâu làm gốm vì đã có một “rổ kinh nghiệm” tô tượng từ hồi bé rồi mà, đúng không?

Tips: Sau khi tô màu gốm xong, bạn hãy xịt phủ bóng cho em gốm của mình nhé. Lớp sơn bóng này sẽ giúp sản phẩm của bạn giữ màu lâu và trông “sang” hơn hẳn đấy.

Giờ đây, khi được trải nghiệm tự làm một sản phẩm, mình mới hiểu được sự kiên nhẫn của người nghệ nhân xứ này để tạo nên hồn gốm mấy thế kỷ qua. Nói vậy thôi chứ đừng lo nhé, các nghệ nhân Bát Tràng rất sẵn lòng giúp đỡ bạn để bạn tự tay làm được một em gốm đơn giản xinh xắn như mình đó.
Vậy là mình đã gửi trọn tâm tình vào chiếc bình gốm để gửi đến anh chàng của mình rồi đấy. Còn bạn? Bạn có muốn trải nghiệm học làm gốm và mang về món quà “độc” cho người đặc biệt hay không? Nếu có, hãy du lịch Bát Tràng thăm làng gốm nhé!

Tác giả: Traveloka Intern Lưu Lan Phương