Dải đất miền Trung trải dài dọc theo đất nước nổi tiếng với nhiều bãi biển, vịnh biển xinh đẹp nổi tiếng, thậm chí nhiều bãi biển còn lọt vào Top những bãi biển, vịnh biển đẹp và quyến rũ của thế giới. Thành phố biển Quy Nhơn thuộc tỉnh Bình Định là một trong những nơi như vậy.

Quy Nhơn không chỉ có những bãi biển trải dài hay thắng cảnh Kỳ Co – Eo Gió nổi tiếng, mà còn nổi tiếng với những ngôi tháp Chăm cổ kính xen giữa phố thị hiện đại.

Ở Bình Định có một vài ngọn tháp Chăm như: Tháp Bánh Ít, Tháp Dương Long, Tháp Cánh Tiên, Tháp Phú Thiện… Hầu hết các ngọn tháp mà mình vừa kể trên đều nằm ở các huyện ngoại thành cách khá xa trung tâm Quy Nhơn.

Hôm nay mình sẽ giới thiệu đến mọi người một khu di tích tháp Chăm nằm ngay trong trung tâm thành phố, đó là tháp Đôi Quy Nhơn – một trong những cụm tháp Chăm cổ tại Bình Định.

Tháp Đôi Quy Nhơn hay còn có tên gọi khác là tháp Hưng Thạnh tọa lạc tại khuôn viên có diện tích khoảng 6.000m2 ở góc giữa hai con đường Trần Hưng Đạo và đường Tháp Đôi, thuộc phường Đống Đa, tỉnh Bình Định.

Tháp Đôi là một trong tám cụm tháp Chăm còn sót lại ở Bình Định cũng như cùng với rất nhiều cụm di tích tháp Chăm khác ở miền trung đại diện cho nền văn hóa Champa cổ.

Ngược dòng về lịch sử thì khi xưa vào khoảng từ thế kỷ X đến thế kỷ XV. Vùng đất này là có tên là Pijaya hay còn gọi là thành Đồ Bàn (nay thuộc thị xã An Nhơn – Bình Định), là kinh đô tráng lệ của các triều đại vua Chăm.

Nước Chăm cổ khi xưa có địa phận trải dài từ Quảng Nam cho đến Bình Thuận và cho đến năm 1471 thì vua Lê Thánh Tông của Đại Việt cho tiến đánh thành Đồ Bàn đến phía nam đèo Cả (nay thuộc hai tỉnh Phú Yên và Khánh Hòa) và quân Chăm đại bại và thành Đồ Bàn bị phá hủy.Vương quốc Chăm khi ấy chỉ còn lại vùng duyên hải phía nam từ Khánh Hòa cho đến Bình Thuận.

Ngày nay khi đi đi ngang qua Bình Định, người ta vẫn còn thấy đâu đó những ngôi tháp Chăm cổ vẫn còn nguyên vẹn và hiện nay vẫn được người dân địa phương tôn tạo, giữ gìn cho du khách phương xa ghé thăm.

Hầu hết các ngôi tháp Chăm ở Bình Định và ở các tỉnh miền trung khác đều có một điểm chung là đều tọa lạc ở các huyện, vùng ven xa trung tâm thành phố hoặc tọa lạc trên một ngọn đồi ngay trong trung tâm thành phố. Một số khu tháp có thể kể đến như: tháp bà Ponagar( Nha Trang – Khánh Hòa), Tháp Nhạn (Tuy Hòa – Phú Yên), Tháp Poklong Gia Rai (Phan Rang – Tháp Chàm, Ninh Thuận), Tháp Posahnu (Phan Thiết – Bình Thuận)...

Nhưng riêng với tháp Đôi Quy Nhơn là toàn bộ hai ngọn tháp đều nằm trên một khu đất bằng phẳng nằm ngay giữa trung tâm thành phố biển Quy Nhơn náo nhiệt, sôi động. Trong khuôn viên còn trồng rất nhiều cây dừa, cau và hoa đại đây là những loài cây gắn liền với văn hóa Champa.

Về phần kiến trúc của khu tháp thì đúng như tên gọi của nó, có đến hai ngọn tháp được xây dựng song song với nhau trên khu đất. Do được xây dựng vào khoảng thế kỷ X đến thế kỷ XV, nên lối kiến trúc của tháp ngoài mang văn hóa Champa mà còn chịu nhiều ảnh hưởng của nghệ thuật kiến trúc Angkor Wat nên người Pháp khi xưa đã gọi tháp này là Tour Kh’mer.

Một điểm đặc biệt nữa ở Tháp Đôi Quy Nhơn là chỉ có hai cụm tháp, khác so với những cụm tháp Chăm khác bao gồm ba tháp lớn nhỏ theo văn hóa chăm.

Hai ngôi tháp có cấu trúc liền kề cạnh nhau tựa như một cặp vợ chồng đang quấn quýt bên nhau. Cả hai tháp đều được xây bằng gạch đất nung xếp kín chồng lên nhau và được cố định bằng một loại chất kết dính cực kỳ siêu bền mà đến ngày nay các nhà nghiên cứu khoa học vẫn chưa lý giải được hợp chất đó là gì.

Cửa của hai tháp nhìn lên cao vút lên tới đỉnh tháp, bước vào bên trong tháp nhìn lên cao vời vợi tựa như nhìn thấy được cả vũ trụ bao la.

Cả hai tháp đều có cấu trúc bao gồm hai thành phần chính là chân tháp và các tầng gạch được xếp chồng xen kẽ nhau. Các góc và trên đỉnh của tháp được chạm khắc những phù điêu diễn tả các vũ nữ với điệu múa lấy từ truyền thuyết Ấn Độ, cộng thêm với đó là những tượng chim thần Garuda dang hai tay như đang nâng đỡ ngọn tháp và tượng người đầu voi, sư tử đang ngồi có sáu hoặc tám tay theo tín ngưỡng của người Chăm.

Tất cả các tượng và phù điêu trên tháp đã tạo nên một bức tranh có hồn làm cho chúng ta hiểu hơn về nghệ thuật xây dựng và điêu khắc của người Chăm.

Trong khi quan sát, nếu như để ý thêm một chút là giữa hai ngôi tháp có những sự khác biệt độc đáo. Tháp lớn được phân chia thành hai phần rất cân đối cao tầm 20m, phần mái được trang trí bằng những đường diềm tinh xảo theo từng lớp. Hai bên được trang trí bằng những phù điêu vũ nữ chăm đang tạo dáng múa, ở chính giữa phần mái được trang trí hình những tu sĩ đang ngồi thiền.

Ngôi tháp nhỏ còn lại có lối kiến trúc và điêu khắc tương tự như tháp lớn trang trí cao tầm 18m. Ở phần mái tháp được trang trí bằng dãy phù điêu một đàn hươu 13 con với nhiều dáng vẻ khác nhau.

Sẽ có nhiều người thắc mắc rằng người Chăm xây hai ngọn tháp này lên để thờ cái gì thì khi bước vào bên trong sẽ thấy bệ tượng thờ Linga – Yoni, là tín ngưỡng phồn thực lâu đời của người Chăm xưa, linga – yoni biểu trưng cho sự sản sinh ra vạn vật, hai ngọn tháp cũng có một ý nghĩa rất sâu xa với người chăm là cầu mong sự phồn thịnh, mùa màng bội thu.

Di tích tháp Đôi hay tháp Hưng hạnh có ý nghĩa rất quan trọng đối với người Chăm nói chung và người dân Quy Nhơn nói riêng. Tháp không chỉ đại diện cho một vương triều cổ xưa nay đã bị mất mà còn biểu trưng cho sự tài hoa, sáng tạo nghệ thuật kiến trúc của người Champa.

Hiện nay, người dân Quy Nhơn vẫn hằng ngày giữa gìn và tôn tạo di tích để nhiều người ghé thăm hai ngôi tháp này. Nếu như có dịp đến Quy Nhơn thì mọi người hãy dành một chút thời gian mà ghé chiêm ngưỡng công trình kiến trúc tuyệt đẹp này

Lưu ý: Vì nơi đây là khu di tích kiến trúc tín ngưỡng nên khi tham quan tháp Đôi Quy Nhơn du khách nên ăn mặc lịch sự.

Tác giả: Tô Minh Trí
*Bài viết tham gia chương trình Traveloka Golocal

Traveloka Golocal là chương trình viết blog giới thiệu những địa điểm đẹp trên khắp đất nước Việt Nam, thuộc khuôn khổ chương trình Traveloka Go & Share. Đây là cơ hội tuyệt vời để quảng bá du lịch địa phương đến mọi người. Với mỗi bài viết đạt yêu cầu bạn sẽ nhận ngay 800.000 VND và cơ hội làm Cộng tác viên với Traveloka. Thông tin chi tiết về chương trình xem tại:https://trv.lk/golocal