Việt Nam là một quốc gia đã có hàng nghìn năm lịch sử. Cũng như nhiều quốc gia khác trên thế giới, Việt Nam có một nền văn hóa mang bản sắc riêng. Chính những nét đó làm nên cốt cách, hình hài và bản sắc của dân tộc Việt Nam. Hôm nay, theo chân tôi chúng ta sẽ cùng tham dự và tìm hiểu về lễ cấp sắc của người Dao Đỏ tại - Cột mốc quan trọng của người vùng cao phía Bắc.

Là nghi lễ truyền thống quan trọng của đồng bào vùng cao, Lễ cấp sắc của người Dao Đỏ có ý nghĩa to lớn đối với mỗi người đàn ông dân tộc. Đây là cột mốc đánh dấu sự trưởng thành của một người đàn ông Dao Đỏ, đồng thời là món ăn tinh thần không thể thiếu trong đời sống văn hóa, tín ngưỡng của người đồng bào dân tộc. Cũng như có sức hấp dẫn không chỉ đối với chính đồng bào dân tộc nơi đây, mà còn là phong tục thu hút sự quan tâm của nhiều dân tộc anh em khác sinh sống trên vùng núi cao phía Bắc và các du khách thập phương.

Người Dao Đỏ thường sinh sống ở khắp vùng Đông - Tây Bắc nhưng chủ yếu tập trung nhiều các tỉnh như Lào Cai, Hà Giang, Sơn La, Yên Bái.

Theo tín ngưỡng người Dao, lễ cấp sắc là một phong tục bắt buộc đối với người đàn ông. Chỉ những người được cấp sắc mới được coi là người đàn ông trưởng thành, nếu chưa được cấp sắc thì dù sống tới già vẫn bị coi là chưa trưởng thành.

Như vậy đồng nghĩa với việc không được mời tham gia vào các công việc hệ trọng trong làng bản. Còn người đã được cấp sắc dù là trẻ tuổi vẫn được tham gia các nghi lễ quan trọng của gia đình hay cộng đồng. Đây chính là điểm thú vị cũng như có thể coi là một thử thách của người Dao Đỏ vì theo như tôi được biết kinh phí để tham dự và tổ chức một lễ hội như thế này là không hề nhỏ.

Chính vì lẽ này nên Lễ cấp sắc của người Dao Đỏ đã trở thành một tục lệ phổ biến và bắt buộc đối với tất cả người đàn ông của dòng tộc. Họ rất coi trọng ngày lễ này và đặc biệt, ngay từ khi mới sinh ra thì những người đàn ông của gia đình, dòng tộc đã đều có mong muốn được tổ chức ngày lễ cấp sắc, được cấp sắc và cấp sắc bậc cao.

Trước ngày làm lễ cúng, các thầy cúng phải tẩy uể nhà cửa người được cấp sắc, ngày làm lễ gia chủ phải chọn ngày lành, tháng tốt, chọn thầy cúng tức chủ lễ, là người có uy tín với người dân làng bản, am hiểu luật tục, có vai trò điều hành buổi lễ. Và người phụ nữ Dao đỏ có chồng làm lễ cấp sắc phải trùm kín đầu trong chiếc khăn đỏ suốt thời gian diễn ra buổi lễ.

Lễ cấp sắc của người Dao Đỏ có 2 phần lễ chính là lễ quá tăng (qua đèn) gồm các phần: Trình diện, cấp đèn, hạ đèn, đặt pháp danh, qua cầu. Phần lễ tẩu Slai (lễ thăng cấp) gồm: lễ lên đèn, ban mũ, lễ trình diện Ngọc Hoàng, lễ tơ hồng, lễ thăm thiên đình. Chính vì thế mà thời gian diễn ra thường kéo dài 1-5 ngày tuỳ nơi, bà con sẽ dựng lều trại và ăn uống ngủ nghỉ tại địa điểm làm lễ luôn.

Cấp sắc có nhiều bậc, tùy theo cấp bậc mà số lượng quân âm binh được cấp cho chồng, vợ là khác nhau. Bậc đầu tiên là cấp sắc 3 đèn, chồng được thầy cấp cho 36 quân âm binh, vợ được cấp 24 quân âm binh; bậc cuối cùng là cấp sắc 12 đèn, chồng được cấp 120 quân âm binh, vợ được cấp 60 quân âm binh. Như lễ hội tôi tham dự đây là lễ 12 đèn, rất hiếm khi được gặp những lễ nhiều đèn như này, gồm lễ trình diện, gia chủ mổ lợn, gà đề cúng tổ tiên. Mỗi bậc đều có sự khác biệt, theo các nghi lễ thể hiện những ý nghĩa lịch sử, văn hóa nhất định của dân tộc Dao Đỏ.

Một nghi thức chứa đựng tính linh thiêng của buổi lễ đó là “dẫn” các trò về âm...mà trong phần lễ được gọi là “lễ đi âm”.

Đây là phần lễ được mong chờ và khiến nhiều người tò mò nhất vì theo như tôi được chứng kiến thì ở phần lễ này các bạn sẽ được thấy những hiện tượng có thể nói là “kì lạ" và có chút yếu tố tâm linh.

Sau khi làm lễ xong và xin âm dương thành công các thầy sẽ dắt các học trò vào nằm thẳng ngay ngắn rồi đặt một chiếc mặt nạ và một đôi đũa lên mặt. Các thầy đi 3 vòng quanh trò vừa đi vừa khấn đồng thời bỏ mặt nạ ra. Sau đó thầy cả đến chỗ nằm của từng học trò, ngậm 1 ngụm nước chè nhỏ rồi phun vào bụng, vỗ vào ngực rồi đỡ từng người dậy ngồi vào ghế.

Kết thúc lễ, các thầy cúng sẽ dẫn trò lên Tồ sên (Thiên đình) để nhận dấu ấn của Ngọc Hoàng và ra mắt cõi âm

Lễ cấp sắc của người Dao đỏ là một nét đẹp văn hóa của dân tộc Dao Đỏ, mang đậm giá trị nhân văn, có ý nghĩa giáo dục về truyền thống, giúp con người nhận thức đúng đắn về nhân cách, đạo đức, trách nhiệm đối với gia đình và xã hội. Đồng thời thể hiện rõ nét cho bản sắc văn hóa độc đáo của người dân tộc, nghi lễ giúp bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống của người Dao đỏ, góp phần tô điểm cho bức tranh văn hóa cộng đồng 54 dân tộc Việt Nam thêm đa dạng và lung linh sắc màu.

Tác giả: Nguyễn Thanh Sơn
*Bài viết tham gia chương trình Traveloka Golocal

Traveloka Golocal là chương trình viết blog giới thiệu những địa điểm đẹp trên khắp đất nước Việt Nam, thuộc khuôn khổ chương trình Traveloka Go & Share. Đây là cơ hội tuyệt vời để quảng bá du lịch địa phương đến mọi người. Với mỗi bài viết đạt yêu cầu bạn sẽ nhận ngay 800.000 VND và cơ hội làm Cộng tác viên với Traveloka. Thông tin chi tiết về chương trình xem tại:https://trv.lk/golocal